Người đang phải chấp hành án phạt tù có thể được xem xét trả tự do sớm nếu đáp ứng được một số điều kiện nhất định.

Bài viết được sự tham vấn bởi Luật sư Nguyễn Quang Trung

Căn cứ pháp lý:

• Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC.

Chúng tôi nhận được câu hỏi như sau:

Chào Luật sư TLT, cho tôi hỏi nếu một người bị tội giết người phải chịu mức án 15 năm tù, thì khi bị đưa đi trại rồi phải có điều kiện gì để được trả tự do sớm ạ?

Người bị kết án tù giam phải chấp hành đủ thời hạn tù giam theo bản án đã có hiệu lực pháp luật, tuy nhiên Nhà nước vẫn có chính sách khoan hồng, tạo cơ hội cho họ có thể được trả tự do sớm nếu có nhiều tiến bộ trong thời gian bị tù giam.

1. Điều kiện được giảm thời hạn tù giam

Về nguyên tắc, để được giảm thời hạn tù giam, người bị kết án phải chấp hành án một thời gian tối thiểu, cùng với chấp hành tốt nội quy, có thái độ tốt trong trại giam.

Căn cứ khoản 1 Điều 6 Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC, điều kiện cụ thể như sau:

Điều 6. Điều kiện để được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù

1. Phạm nhân có đủ các điều kiện sau đây thì được đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù:
   1. Đã chấp hành được ít nhất 1/3 thời hạn đối với hình phạt tù từ 30 năm trở xuống hoặc 12 năm đối với tù chung thân;
   2. Có nhiều tiến bộ thể hiện ở việc chấp hành tốt Nội quy trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ; tích cực học tập, lao động cải tạo và phải có đủ kỳ xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên, cụ thể như sau:
      • Phạm nhân bị phạt tù chung thân phải có ít nhất 4 năm liên tục liền kề thời điểm xét giảm thời hạn được xếp loại từ khá trở lên. Trường hợp bị kết án tử hình được Chủ tịch nước ân giảm xuống tù chung thân phải có ít nhất 5 năm liên tục liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù trên 20 năm đến 30 năm phải có ít nhất 3 năm 6 tháng liên tục liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù trên 15 năm đến 20 năm phải có ít nhất 3 năm liên tục liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù trên 10 năm đến 15 năm phải có ít nhất 2 năm liên tục liền kề hoặc 8 quý liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù trên 5 năm đến 10 năm phải có ít nhất 1 năm hoặc 4 quý liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù trên 3 năm đến 5 năm phải có ít nhất 6 tháng hoặc 2 quý liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên;
      • Phạm nhân bị phạt tù 3 năm trở xuống phải có ít nhất 1 quý gần nhất được xếp loại từ khá trở lên.

2. Nếu đủ điều kiện thì có thể giảm được bao nhiêu năm tù?

Nếu đủ điều kiện được giảm thời hạn tù giam, phạm nhân sẽ được hưởng mức giảm án tù theo quy định tại Điều 7 Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC như sau:

Điều 7. Mức giảm thời hạn chấp hành án phạt tù

1. Phạm nhân bị phạt tù chung thân, lần đầu được giảm xuống 30 năm.
2. Phạm nhân bị phạt tù từ 30 năm trở xuống, mỗi lần có thể được giảm từ 1 tháng đến 3 năm. Trường hợp được giảm 3 năm phải là những phạm nhân chấp hành nghiêm chỉnh Nội quy trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ và lập công hoặc có thành tích đặc biệt xuất sắc trong lao động, học tập cải tạo.
3. Mỗi năm một phạm nhân chỉ được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù một lần, khoảng cách giữa hai lần xét giảm ít nhất là 1 năm. Trường hợp đã được giảm mà thời hạn tù còn lại không đủ 1 năm thì năm tiếp theo có thể đề nghị xét giảm sớm hơn trước một đợt, nhưng vẫn phải bảo đảm mỗi năm chỉ được xét giảm một lần.
   • Trường hợp sau khi đã được giảm thời hạn mà có lý do đặc biệt đáng được khoan hồng như lập công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo thì có thể được xét giảm thêm nhưng không được quá hai lần trong một năm.
4. Mỗi phạm nhân có thể được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù nhiều lần, nhưng phải bảo đảm thời hạn thực tế chấp hành án phạt tù được một phần hai mức hình phạt tù có thời hạn đã tuyên hoặc hai mươi năm đối với hình phạt tù chung thân.

Theo quy định trên, mức giảm án tù sẽ phụ thuộc vào mức án bị tòa án tuyên và thái độ  trong thời gian chấp hành án. Cụ thể:

• Tù chung thân: được giảm lần đầu xuống 30 năm.
• Tù có thời hạn: mỗi lần giảm từ 1 tháng đến 3 năm.
• Phạm nhân có thể được xem xét giảm án nhiều lần.

3. Thời điểm xem xét giảm án tù

Căn cứ Điều 5 Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC như sau

Điều 5. Thời điểm xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù

1. Việc xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù được thực hiện mỗi năm 03 (ba) đợt, vào các dịp: Ngày giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4), ngày Quốc khánh (2/9) và tết Nguyên đán. Đối với các trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Quốc phòng, thực hiện việc xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù vào dịp ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam và ngày hội quốc phòng toàn dân (22/12) thay cho dịp tết Nguyên đán.
2. Đối với những trường hợp đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù mà trong năm đó lại lập công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo thì việc đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù không phụ thuộc vào thời điểm quy định tại khoản 1 của Điều này.

Theo quy định trên, định kỳ mỗi năm sẽ có 3 đợt xem xét giảm thời hạn tù giam như sau:

• Ngày 30/4
• Ngày 2/9
• Dịp tết Nguyên đán hoặc ngày 22/12

Ngoài ra, phạm nhân còn được xem xét giảm thời hạn tù giam vào thời gian ngoài 3 dịp nêu trên nếu đã được giảm thời hạn tù mà trong năm có lập công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo.