Cá nhân có quyền thừa kế di sản của người thân để lại, sau khi nhận thừa kế thì người thừa kế có thể sử dụng di sản thừa kế để thanh toán các nghĩa vụ của mình.

Bài viết được sự tham vấn bởi Luật sư Nguyễn Quang Trung

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật Dân sự năm 2015.

Những người thừa kế được hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật kể từ thời điểm mở thừa kế. Nhưng nếu người thừa kế có khoản nợ phải trả với người khác thì người thừa kế có thể từ chối nhận thừa kế để không phải trả khoản nợ đó được không?

1. Chủ thể có quyền từ chối nhận di sản thừa kế

Căn cứ khoản 1 Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản. Tuy nhiên nếu người thừa kế có nghĩa vụ đối với người khác thì người thừa kế buộc phải nhận thừa kế để dùng di sản đó cho việc thực hiện nghĩa vụ.

Một số nghĩa vụ tài sản mà người thừa kế phải thực hiện như:

• Chi phí hợp lý theo tập quán cho việc mai táng;
• Tiền cấp dưỡng còn thiếu;
• Chi phí cho việc bảo quản di sản;
• Tiền trợ cấp cho người sống nương nhờ;
• Tiền công lao động phải trả cho người khác;
• Tiền bồi thường thiệt hại;
• Thuế và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước;
• Các khoản nợ khác đối với cá nhân, pháp nhân;
• Tiền phạt;
• Các chi phí khác.

Quy định nêu trên nhằm bảo vệ quyền lợi của các chủ nợ. Do đó, việc từ chối nhận thừa kế để trốn tránh thực hiện nghĩa vụ với người khác là không được chấp nhận.

2. Thủ tục từ chối nhận di sản

Thời hạn được quyền từ chối

Bộ luật Dân sự năm 2005 có sự giới hạn thời gian được thực hiện quyền từ chối nhận di sản. Cụ thể, khoản 3 Điều 642 Bộ luật dân sự năm 2005 đã quy định như sau:

Thời hạn từ chối nhận di sản là 6 tháng, kể từ ngày mở thừa kế. Sau sáu tháng kể từ ngày mở thừa kế nếu không có từ chối nhận di sản thì được coi là đồng ý nhận thừa kế.

Tuy nhiên, Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015 đã có quy định mở rộng hơn so với trước. Cụ thể:

Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.

Theo đó, thời điểm phân chia di sản có thể được xác định như sau:

• Là buổi họp mặt những người thừa kế để thoả thuận phân chia di sản;
• Hoặc là thời điểm mà cơ quan có thẩm quyền ra quyết định phân chia di sản.

Thủ tục từ chối

Căn cứ khoản 2 Điều 620 Bộ luật dân sự năm 2015 như sau:

Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.

Quy định này cũng đã được sửa đổi so với Bộ luật Dân sự năm 2005, văn bản từ chối nhận di sản không bắt buộc phải gửi đến cơ quan công chứng hoặc UBND xã, phường, thị trấn nơi mở thừa kế mà chỉ cần gửi cho những người sau đây để họ biết:

• Người quản lý di sản;
• Những người thừa kế khác;
• Người được giao nhiệm vụ phân chia di sản.

Việc từ chối di sản có liên quan đến quyền lợi của những người thừa kế khác. Vì vậy để hạn chế tranh chấp thừa kế do sự thay đổi ý kiến của người có ý định từ chối thừa kế, việc từ chối nhận di sản theo mong muốn cần phải thực hiện đúng và đầy đủ các quy định của pháp luật về thủ tục từ chối nhận di sản.