Cho vay như thế  nào bị coi là cho vay nặng lãi/tín dụng đen. Người cho vay nặng lãi bị xử phạt như thế nào?

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật Dân sự năm 2015;
• Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017;
• Nghị quyết số 01/2021/NQ-HĐTP;
• Nghị định số 144/2021/NĐ-CP.

Chúng tôi nhận được nhiều câu hỏi của khách hàng liên quan đến việc vay tiền trên các app tín dụng cho vay nhanh không cần thế chấp. Cụ thể chỉ cần có CMND hoặc CCCD là các app này cho vay số tiền nhỏ, với lãi suất rất cao. Vậy đó có phải cho vay nặng lãi không? Và bị xử phạt như thế nào?

1. Mức lãi suất vay theo quy định là bao nhiêu?

Căn cứ Điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về lãi suất vay tài sản như sau:

Điều 468. Lãi suất

1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

2. Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều này tại thời điểm trả nợ.

Theo quy định trên, mức trần lãi suất vay là 20%/năm. Tuy nhiên cần lưu ý, mức trần lãi suất này được áp dụng cho quan hệ vay tài sản giữa các cá nhân, tổ chức không phải là tổ chức tín dụng.

Riêng đối với hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng, mức lãi suất sẽ do các bên trong hợp đồng tín dụng thỏa thuận và phù hợp với các quy định của Luật Các tổ chức tín dụng mà không áp dụng mức lãi suất trần là 20%/năm nêu trên.

2. Thế nào là tín dụng đen/cho vay nặng lãi?

“Tín dụng đen” là cụm từ được xã hội sử dụng nhiều, nhưng không phải là một thuật ngữ pháp lý. Tín dụng đen thường được chỉ đến hoạt động cho vay mà không tuân thủ các quy định pháp luật về hoạt động cho vay tài sản như: vi phạm về mức lãi suất vay, vi phạm về phương pháp tiến hành đòi nợ.

“Cho vay lãi nặng” là một thuật ngữ pháp lý, và là một tội danh được quy định trong pháp luật hình sự.

Căn cứ Khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 01/2021/NQ-HĐTP:

“Cho vay lãi nặng” là trường hợp bên cho vay cho bên vay vay tiền với mức lãi suất gấp 05 lần trở lên mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự.

Trường hợp cho vay bằng tài sản khác (không phải là tiền) thì khi giải quyết phải quy đổi giá trị tài sản đó thành tiền tại thời điểm chuyển giao tài sản vay.

Như vậy, nếu cho vay với mức lãi suất gấp 5 lần trở lên so với mức lãi suất 20%/năm để thu lợi bất chính được xem là cho vay nặng lãi, và đó là tín dụng đen.

3. Xử phạt vi phạm hành chính cho vay trái quy định pháp luật

Cá nhân, tổ chức không phải là tổ chức tín dụng mà cho vay với mức lãi suất vượt quá mức trần quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015 thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo các quy định tại Nghị định số 144/2021/NĐ-CP như sau:

Điều 12. Vi phạm các quy định về quản lý ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự

4. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

d) Kinh doanh dịch vụ cầm đồ cho vay tiền có cầm cố tài sản nhưng lãi suất cho vay vượt quá tỷ lệ lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự;

đ) Không đăng ký ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự mà cho vay tiền có cầm cố tài sản hoặc không cầm cố tài sản nhưng lãi suất cho vay vượt quá tỷ lệ lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự;

Điều 16. Vi phạm quy định về họ, hụi, biêu, phường

3. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Lợi dụng việc tổ chức họ để cho vay lãi nặng mà lãi suất cho vay vượt quá tỷ lệ lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự;

4. Truy cứu trách nhiệm hình sự tội cho vay lãi nặng

Ngoài hình thức xử phạt hành chính, hành vi cho vay nặng lãi để thu lợi bất chính còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 201 Bộ luật Hình sự năm 2015  như sau:

Điều 201. Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự

1. Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 05 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

2. Phạm tội thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.