Giao dịch mua bán phải bảo đảm các điều kiện có hiệu lực của một giao dịch dân sự, tài sản giao dịch phải thuộc quyền sở hữu hợp pháp của người bán

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật Dân sự năm 2015;
• Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Chúng tôi nhận được câu hỏi của khách hàng như sau: Em có mua một chiếc xe máy bị mất giấy tờ (người bán nói với em như vậy) nên không sang tên được. Rồi em bị công an bắt vì vi phạm giao thông, khi đó em mới biết là xe em mua là đồ trộm cắp. Em đang lo là em mua nhầm xe gian thì có bị tội gì không? em có lấy lại được tiền mua xe không?

1. Trách nhiệm hình sự khi tiêu thụ tài sản trộm cắp

Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 có quy định về “Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” để xử lý hình sự đối với các hành vi liên quan đến tài sản bất hợp pháp như sau:

Điều 323. Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có

1. Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Có tính chất chuyên nghiệp;

c) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;

d) Thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;

đ) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 10 năm:

a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

b) Thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Theo quy định trên, một cá nhân sẽ bị xử lý hình sự về hành vi tiêu thụ tài sản bất hợp pháp nếu cá nhân đó biết rõ tài sản đó là do người khác phạm tội mà có.

Với câu hỏi cụ thể nêu trên, người mua không biết được chiếc xe máy là tài sản bất hợp pháp vì người bán đã cung cấp thông tin không đúng sự thật. Dẫn đến người mua đã mua nhầm phải xe trộm cắp.

Vì vậy, người mua sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi mua nhầm xe trộm cắp.

2. Đòi lại tiền vì mua nhầm xe trộm cắp được không?

Đối tượng mua bán là chiếc xe trộm cắp, nên đây là tài sản bất hợp pháp. Người bán không phải là chủ sở hữu hợp pháp của chiếc xe nên không có quyền định đoạt đối với chiếc xe này.

Ngoài ra, việc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có là hành vi vi phạm Bộ luật Hình sự, đây là điều cấm của luật.

Vì vậy, giao dịch mua bán xe trộm cắp là không có hiệu lực pháp luật theo quy định tại Điều 117 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:

Điều 117. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự

1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;

b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;

c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.

Để xử lý hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu, người mua có thể căn cứ Điều 131 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau để giải quyết:

Điều 131. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu

1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.

2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.

3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.

4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.

5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.

Theo các quy định trên, do hợp đồng mua bán xe trộm cắp là vô hiệu nên người mua có quyền yêu cầu người bán hoàn trả lại tiền mua xe. Người mua cũng có quyền khởi kiện để yêu cầu tòa án tuyên buộc người bán phải hoàn trả lại tiền mua bán xe mà họ đã nhận.