Hành vi gian lận trong đấu thầu có thể dẫn đến thiệt hại cho bên mời thầu do không lựa chọn được nhà thầu tốt nên sẽ bị xử phạt hành chính, thậm chí bị xử lý hình sự.

Bài viết được sự tham vấn bởi Luật sư Nguyễn Quang Trung

Căn cứ pháp lý:

• Luật Đấu thầu năm 2023;
• Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017;
• Nghị định số 122/2021/NĐ-CP.

Chúng tôi nhận được câu hỏi như sau:

Luật sư TLT cho tôi hỏi, công ty tôi sắp tới có tham gia đấu thầu trang thiết bị, nếu có thông thầu, quân xanh, quân đỏ thì có bị phạt tiền không ạ? Mong luật sư phản hồi ạ.

Thông thầu là một hành vi gian lận trong đấu thầu, làm cho hoạt động đấu thầu không minh bạch và thiếu sự công bằng, có khả năng gây thiệt hại cho bên mời thầu, gây thiệt hại cho Nhà nước.

1. Thông thầu là hành vi gì?

Căn cứ khoản 3 Điều 16 Luật Đấu thầu năm 2023, thông thầu là một hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu. Thông thầu bao gồm những hành vi cụ thể sau đây:

1. Dàn xếp, thỏa thuận, ép buộc để một hoặc các bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu hoặc rút hồ sơ dự thầu để một bên trúng thầu;
2. Dàn xếp, thỏa thuận để từ chối cung cấp hàng hóa, dịch vụ, không ký hợp đồng thầu phụ hoặc thực hiện các hình thức thỏa thuận khác nhằm hạn chế cạnh tranh để một bên trúng thầu;
3. Nhà thầu, nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm đã tham dự thầu và đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu nhưng cố ý không cung cấp tài liệu để chứng minh năng lực, kinh nghiệm khi được bên mời thầu yêu cầu làm rõ hồ sơ dự thầu hoặc khi được yêu cầu đối chiếu tài liệu nhằm tạo điều kiện để một bên trúng thầu.

Theo quy định trên, thông thầu nói chung là việc cản trở, hạn chế sự cạnh tranh trong đấu thầu, bằng cách cùng nhau thỏa thuận ngầm để tạo điều kiện cho một hoặc nhiều bên cụ thể sẽ thắng thầu hoặc không cho các bên thứ ba tham gia gói thầu.

2. Thông thầu bị phạt hành chính bao nhiêu tiền?

Căn cứ khoản 2 Điều 37 Nghị định số 122/2021/NĐ-CP hành vi thông thầu mà chưa đến mức bị xử lý hình sự sẽ bị xử phạt hành chính từ 200.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng.

Lưu ý: căn cứ khoản 2 Điều 4 Nghị định số 122/2021/NĐ-CP:

• Mức phạt nêu trên được áp dụng đối với tổ chức có hành vi vi phạm;
• Nếu cá nhân vi phạm thì mức phạt bằng 1/2 mức nêu trên. Cụ thể là từ 000.000 đồng đến 150.000.000 đồng.

3. Khi nào thì thông thầu bị xử lý hình sự?

Căn cứ Điều 222 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 như sau:

Điều 222. Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng

1. Người nào thực hiện một trong những hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
   • a) Can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu;
   • b) Thông thầu;
   • c) Gian lận trong đấu thầu;
   • d) Cản trở hoạt động đấu thầu;
   • đ) Vi phạm quy định của pháp luật về bảo đảm công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu;
   • e) Tổ chức lựa chọn nhà thầu khi nguồn vốn cho gói thầu chưa được xác định dẫn đến nợ đọng vốn của nhà thầu;
   • g) Chuyển nhượng thầu trái phép.
2. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm:
   • a) Vì vụ lợi;
   • b) Có tổ chức;
   • c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
   • d) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
   • đ) Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
3. Phạm tội gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Theo quy định trên, cá nhân có hành vi thông thầu sẽ bị xử lý hình sự nếu:

• Gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
• Hoặc gây thiệt hại dưới 100.000.000 đồng nhưng trước đó đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

Tùy theo tính chất của hành vi thông thầu cũng như hậu quả gây ra, cá nhân bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi thông thầu có thể bị xử phạt ở các mức như sau:

• Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm;
• Phạt tù từ 3 đến 12 năm;
• Phạt tù từ 10 đến 20 năm.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể chịu hình phạt bổ sung là:

• Bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm;
• Hoặc bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.