Trong các loại hình doanh nghiệp theo pháp luật Việt Nam, công ty cổ phần là loại hình công ty duy nhất có số lượng chủ sở hữu không hạn chế tối đa. Các chủ sở hữu của công ty cổ phần được gọi là cổ đông, có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình.
Vì vậy, đây là loại hình công ty được pháp luật quy định khá chặt chẽ trong luật doanh nghiệp, luật chứng khoán và các văn bản pháp luật khác.
Công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác:
- Mô hình ban kiểm soát độc lập
- Đại hội đồng cổ đông;
- Hội đồng quản trị;
- Giám đốc/Tổng giám đốc;
- Ban kiểm soát (Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt buộc phải có Ban kiểm soát).
- Mô hình ban kiểm soát trực thuộc Hội đồng quản trị.
- Đại hội đồng cổ đông;
- Hội đồng quản trị và Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị (Mô hình này, phải có ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập);
- Giám đốc/Tổng giám đốc.
Thành viên độc lập có các tiêu chuẩn và điều kiện sau đây
- Không phải là người đang làm việc cho công ty, công ty con của công ty; không phải là người đã từng làm việc cho công ty, công ty con của công ty ít nhất trong 03 năm liền trước đó.
- Không phải là người đang hưởng lương, thù lao từ công ty, trừ các khoản phụ cấp mà thành viên Hội đồng quản trị được hưởng theo quy định;
- Không phải là người có vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột là cổ đông lớn của công ty; là người quản lý của công ty hoặc công ty con của công ty;
- Không phải là người trực tiếp hoặc gián tiếp sở hữu ít nhất 1% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của công ty;
- Không phải là người đã từng làm thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát của công ty ít nhất trong 05 năm liền trước đó.
Đại hội đồng cổ đông
Đại hội đồng cổ đông là cơ quan quyết định cao nhất của công ty cổ phần.
Đại hội đồng cổ đông gồm tất cả cổ đông có quyền biểu quyết. Trong khi đó, theo Luật doanh nghiệp, mỗi cổ phần phổ thông có một phiếu biểu quyết. Vì vậy có thể suy ra việc biểu quyết và thông qua nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông dựa trên tỷ lệ phiếu biểu quyết của tất cả cổ đông dự họp.
Đại hội đồng cổ đông có quyền bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên Hội đồng quản trị; bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Kiểm soát viên nếu công ty theo mô hình ban kiểm soát độc lập.
Hội đồng quản trị
Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý của công ty, có toàn quyền nhân danh công ty để quyết định, thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công ty không thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông. Có thể coi Hội đồng quản trị là cơ quan quyền lực cấp dưới tiếp theo sau Đại Hội đồng cổ đông.
Hội đồng quản trị có quyền bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch Hội đồng quản trị; bổ nhiệm, miễn nhiệm, ký hợp đồng, chấm dứt hợp đồng đối với Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và người quản lý quan trọng khác do Điều lệ công ty quy định
Hội đồng quản trị có từ 03 đến 11 thành viên. Nhiệm kỳ của thành viên Hội đồng quản trị, thành viên độc lập Hội đồng quản trị không quá 05 năm và có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Thành viên Hội đồng quản trị có thể không phải là cổ đông của công ty. Như vậy, việc biểu quyết và thông qua nghị quyết của Hội đồng quản trị không dựa trên tỷ lệ số phiếu có quyền biểu quyết như đối với Đại hội đồng cổ đông, mà sẽ dựa trên nguyên tắc đa số.
Chủ tịch Hội đồng quản trị có thể kiêm Giám đốc/Tổng giám đốc công ty.
Giám đốc/Tổng giám đốc
Giám đốc/Tổng giám đốc do Hội đồng quản trị bầu trong số thành viên Hội đồng quản trị, hoặc có thể được thuê theo hợp đồng lao động.
Nhiệm kỳ của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc không quá 05 năm; có thể được bổ nhiệm lại với số nhiệm kỳ không hạn chế
Ban kiểm soát
Ban kiểm soát có từ 03 đến 05 thành viên.
Nhiệm kỳ của Kiểm soát viên không quá 05 năm và có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Các Kiểm soát viên bầu một người trong số họ làm Trưởng Ban kiểm soát theo nguyên tắc đa số. Trưởng Ban kiểm soát phải là kế toán viên hoặc kiểm toán viên chuyên nghiệp trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định tiêu chuẩn khác cao hơn.
Ban kiểm soát thực hiện giám sát Hội đồng quản trị, Giám đốc/Tổng giám đốc trong việc quản lý và điều hành công ty.