Công đoàn có vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động và được khuyến khích thành lập.

Căn cứ pháp lý:

Luật Công đoàn số 12/2012/QH13;
Nghị định số 191/2013/NĐ-CP;
Nghị định số 98/2014/NĐ-CP.

Doanh nghiệp không được cản trở, gây khó khăn cho việc thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn của người lao động. Trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp, có nhiều thủ tục phải có sự tham gia của đại diện tổ chức công đoàn hoặc ít nhất doanh nghiệp phải có thông báo cho tổ chức công đoàn.

Thành lập công đoàn

Căn cứ Điều 1 Luật Công đoàn:

“Điều 1. Công đoàn

Công đoàn là tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế – xã hội, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.”

Căn cứ Khoản 1 Điều 6 Luật Công đoàn:

“Điều 6. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động công đoàn

1. Công đoàn được thành lập trên cơ sở tự nguyện, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ.”

Căn cứ Khoản 1 Điều 5 Nghị định số 98/2014/NĐ-CP:

“Điều 5. Quy định thành lập các tổ chức chính trị – xã hội tại doanh nghiệp

1. Tổ chức Công đoàn

a) Doanh nghiệp có từ 5 đoàn viên công đoàn, hoặc người lao động có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam, đủ điều kiện thành lập tổ chức Công đoàn theo quy định …

b) Chậm nhất sau 6 tháng kể từ ngày doanh nghiệp được thành lập và đi vào hoạt động, công đoàn địa phương, công đoàn ngành, công đoàn khu công nghiệp, khu chế xuất phối hợp cùng doanh nghiệp thành lập tổ chức Công đoàn theo quy định …

c) Sau thời gian quy định tại Điểm b Khoản 1 Điều này, nếu doanh nghiệp chưa thành lập tổ chức Công đoàn, công đoàn cấp trên có quyền chỉ định Ban Chấp hành Công đoàn lâm thời của doanh nghiệp để đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, tập thể lao động.”

Như vậy, việc thành lập tổ chức công đoàn là không bắt buộc đối với doanh nghiệp mà trên cơ sở tự nguyện khi có từ 5 đoàn viên công đoàn, hoặc người lao động có đơn tự nguyện gia nhập công đoàn.

Không thành lập công đoàn có phải đóng lệ phí công đoàn?

Căn cứ Điều 4 Nghị định số 191/2013/NĐ-CP:

“Điều 4. Đối tượng đóng kinh phí công đoàn

Đối tượng đóng kinh phí công đoàn theo quy định tại Khoản 2 Điều 26 Luật công đoàn là cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp mà không phân biệt cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đó đã có hay chưa có tổ chức công đoàn cơ sở”

Như vậy, theo quy định trên, việc đóng kinh phí công đoàn không phụ thuộc vào việc thành lập tổ chức công đoàn. Do đó, dù chưa thành lập công đoàn cơ sở, doanh nghiệp vẫn phải đóng kinh phí công đoàn.

Mức đóng kinh phí công đoàn theo quy định pháp luật như sau:

Căn cứ Khoản 2 Điều 26 Luật Công đoàn:

“Điều 26. Tài chính công đoàn

Tài chính công đoàn gồm các nguồn thu sau đây:

2. Kinh phí công đoàn do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng bằng 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động”

Căn cứ Khoản 1 Điều 37 Điều lệ Công đoàn

“Điều 37. Tài chính Công đoàn

1. Công đoàn thực hiện quản lý, sử dụng tài chính theo quy định của pháp luật và của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Tài chính của Công đoàn gồm các nguồn thu sau đây:

a. Đoàn phí Công đoàn do đoàn viên đóng hằng tháng bằng một phần trăm (1%) tiền lương.

b. Kinh phí Công đoàn do Cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng bằng hai phần trăm (2%) quỹ tiền lương của người lao động. Tiền lương là tiền lương làm căn cứ đóng Bảo hiểm xã hội.

…..”

Theo quy định trên:

Doanh nghiệp: dù không thành lập tổ chức công đoàn cơ sở: đóng kinh phí công đoàn là 2% tiền lương;
Người lao động: nếu tham gia công đoàn: đóng đoàn phí công đoàn là 1% tiền lương.