Tử hình là hình phạt cao nhất mà người phạm tội có thể bị kết án. Người bị kết án tử hình có cơ hội nào được giảm hình phạt thành án tù hay không?

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015;
• Bộ luật Hình sự năm 2015.

1. Bị kết án tử hình có được ân giảm hay không?

Tử hình là mức án cao nhất mà tội phạm hình sự có thể bị áp dụng. Do liên quan đến sinh mạng con người, nên khi bản án có quyết định áp dụng hình phạt tử hình thì bản án đó phải được xem xét đặc biệt thận trọng trước khi thi hành.

Cụ thể Điều 367 Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định việc xem xét bản án tử hình trước khi thi hành như sau:

Điều 367. Thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành

1. Thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành được thực hiện:

a) Sau khi bản án tử hình có hiệu lực pháp luật, hồ sơ vụ án phải được gửi ngay cho Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và bản án phải được gửi ngay cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao;

b) Sau khi đã xem xét hồ sơ vụ án để quyết định kháng nghị hoặc quyết định không kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao phải chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày nhận được hồ sơ vụ án, Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải trả lại hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tối cao;

c) Trong thời hạn 02 tháng kể từ ngày nhận được hồ sơ vụ án, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải quyết định kháng nghị hoặc quyết định không kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm;

d) Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật, người bị kết án được gửi đơn xin ân giảm lên Chủ tịch nước;

đ) Bản án tử hình được thi hành nếu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao không kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và người bị kết án không có đơn xin ân giảm lên Chủ tịch nước.

Trường hợp bản án tử hình bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm mà Hội đồng giám đốc thẩm, Hội đồng tái thẩm Tòa án nhân dân tối cao quyết định không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án tử hình thì Tòa án nhân dân tối cao phải thông báo ngay cho người bị kết án biết để họ làm đơn xin ân giảm hình phạt tử hình;

e) Trường hợp người bị kết án có đơn xin ân giảm hình phạt tử hình thì bản án tử hình được thi hành sau khi Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm.

2. Khi có căn cứ quy định tại khoản 3 Điều 40 của Bộ luật hình sựthì Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm không ra quyết định thi hành án tử hình và báo cáo Chánh án Tòa án nhân dân tối cao để xem xét chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân cho người bị kết án.

Theo quy định trên, người bị kết án tử hình có thể được ân giảm xuống hình phạt tù chung thân.

Ví dụ thực tế về việc ân giảm án tử hình là ngày 12/8/2022, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã ký quyết định ân giảm án tử hình xuống tù chung thân cho 21 bị án, trong đó có 2 bị án là người nước ngoài.

2. Trường hợp nào không thi hành án tử hình?

Ngoài chính sách ân giảm án tử hình, Nhà nước cũng có các quy định nhân đạo khác đối với người phạm tội. Theo đó, người phạm tội sẽ không bị thi hành án tử hình trong những trường hợp được quy định tại khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự năm 2015 sau đây: 

• Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi;
• Người đủ 75 tuổi trở lên;
• Người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Với 3 trường hợp trên, khi đáp ứng được điều kiện thì người phạm tội sẽ được chuyển từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù chung thân.