Bồi thường khắc phục hậu quả là vấn đề thường được đặt ra trong các vụ án hình sự. Nếu bị can, bị cáo đã bồi thường đầy đủ thì có phải chịu trách nhiệm hình sự không?

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Thông thường, trong các vụ tai nạn giao thông, người gây ra tai nạn giao thông sẽ phải bồi thường các thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và tài sản cho người bị thiệt hại. Vậy sau khi đã bồi thường, người gây tai nạn có phải chịu trách nhiệm hình sự nữa không?

1. Hình phạt cho tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

Bất kỳ ai khi tham gia giao thông đường bộ cũng đều có nghĩa vụ tuân thủ các quy tắc về an toàn giao thông đường bộ. Việc vi phạm các quy tắc về an toàn giao thông đường bộ gây ra tai nạn tùy vào mức độ thiệt hại sẽ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 260 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 như sau:

Khung 1: Phạt tiền từ 30 – 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 – 05 năm nếu:

• Người nào tham gia giao thông mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho người khác:
• Làm chết người.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%.
• Gây thiệt hại về tài sản từ 100 đến dưới 500 triệu đồng.

Khung 2: Phạt tù từ 03 – 10 năm nếu:

• Không có giấy phép lái xe theo quy định.
• Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá mức quy định, có sử dụng chất ma túy hoặc chất kích thích mạnh khác.
• Bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn.
• Không chấp hành hiệu lệnh của người điều khiển hoặc hướng dẫn giao thông.
• Làm chết 02 người.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% – 200%.
• Gây thiệt hại về tài sản từ 500 triệu đến dưới 1,5 tỷ đồng.

Khung 3: Phạt tù từ 07 – 15 năm nếu:

• Làm chết 03 người trở lên.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên.
• Gây thiệt hại về tài sản 1,5 tỷ đồng trở lên.

Khung 4: Phạt tiền từ 10 – 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng – 01 năm nếu:

Vi phạm quy định về tham gia giao thông mà có khả năng thực tế dẫn đến một trong các hậu quả sau nếu không được ngăn chặn kịp thời:

• Làm chết 03 người trở lên.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên.
• Gây thiệt hại về tài sản 1,5 tỷ đồng trở lên.

Hình phạt bổ sung:

Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 – 05 năm.

2. Đã bồi thường thì có bị xử lý hình sự?

Việc được giảm nhẹ hình phạt hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự là điều mà các bị can, bị cáo mong muốn được hưởng, và bồi thường khắc phục hậu quả là tình tiết sẽ được xem xét áp dụng.

Khoản 3 Điều 29 Bộ luật Hình sự quy định việc miễn trách nhiệm hình sự như sau:

Người thực hiện tội phạm nghiêm trọng do vô ý hoặc tội phạm ít nghiêm trọng gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của người khác, đã tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả và được người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị hại tự nguyện hòa giải và đề nghị miễn trách nhiệm hình sự, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự.

Trong đó, Căn cứ Điều 11 Bộ luật Hình sự, vô ý phạm tội được hiểu như sau:

1. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được;

2. Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.

Trên thực tiễn, Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, người phạm tội được xác định là thực hiện hành vi với lỗi vô ý bởi họ có thể biết trước hậu quả nhưng thường cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được.

Ngoài ra, căn cứ Điều 9 Bộ luật Hình sự, tội phạm ít nghiêm trọng và tội phạm nghiêm trọng được quy định như sau:

• Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có mức cao nhất của khung hình phạt là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm
• Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có mức cao nhất của khung hình phạt là từ trên 03 năm tù đến 07 năm tù

Theo các quy định trên, người gây tai nạn giao thông mà đã bồi thường có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu đáp ứng đủ 2 điều kiện sau:

1. Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 hoặc khoản 4 Điều 260 Bộ luật Hình sự.
2. Phải được người bị hại hoặc người đại diện của người đó tự nguyện hòa giải và đề nghị miễn trách nhiệm hình sự.

Nếu gây tai nạn thuộc trường hợp tại khoản 2 và khoản 3 Điều 260 Bộ luật Hình sự, thì mặc dù đã bồi thường nhưng người phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc bồi thường thiệt hại sẽ được xem xét là tình tiết giảm nhẹ cho người phạm tội theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017.